پژوهش”روش های برخورد با مادران سرپرست خانوار” (مقاله شماره 5)

به نام خالق زیبایی ها

در مبحث قبلی اشاره کوتاهی داشتیم به اهمیت توجه کامل به ارزش وجودی هر انسان، صرف نظر از توان مالی، تحصیلات، اصل و نسب و سایر ملاک های مادی و اکتسابی و متذکر شدیم که این اصل مهم در سرلوحه خدمات اجتماعی بسیاری از کشورها قرار دارد.

در این مبحث بطور اختصار به ارکان اصلی متداول­ترین و موثرترین تئوری می­پردازیم که سرلوحه کاربردی اکثر خدمات اجتماعی و روان درمانی در بسیاری از کشورها می­باشد.

دیدگاه قدرت (Strength Perspective):

از اواسط سال 1980 دیدگاه قدرت در دانشگاه کانزاس آمریکا مورد تحقیق قرار گرفته و به اجرا گذاشته شد. هسته مرکزی این تئوری تمرکز بر توانائی­ها، استعدادها و قابلیت­های افراد در مسیر ارائه خدمات اجتماعی و روان درمانی می­باشد. این دیدگاه به سرعت جایگزین شیوه سابق که در بدو کار نظر به مشکلات، کاستی­ها و ناتوانی­ها داشت گردید. امروزه سیستم ارزیابی نیازهای خانواده­های کم درآمد و بی­درآمد برمبنای دیدگاه قدرت طراحی و اجرا می­گردد. در ارزیابی استوار بر پایه دیدگاه قدرت نقاط قوت منسوب به افراد خانواده شده و تشخیص و تشویق می­شوند، و حال آنکه علت هرگونه کم وکاستی و صفات منکوبی مانند­: ضعف، ناتوانایی، بی­استعدادی، کم هوشی، سستی و تنبلی به نبودن امکانات لزوم و وجود چالش­ها در مسیر اعتلای خانواده­ها و افراد، نسبت داده می­شود. براساس این دیدگاه همه افراد بشر از قابلیت رشد و اعتلا برخورد بوده و در شرایط مناسب می­توانند شکوفا شوند.

بطور خلاصه این دیدگاه کم وکاستی­ها را به نبودن شرایط مناسب نسبت می­دهد­. دیدگاه با قدرت به فقر و بیماری­ها به گونه برچسبی نظر می­اندازد که قابلیت پوشاندن و منکوب کردن استعدادهای درونی افراد را دارد. دیدگاه قدرت تلاش بر برکندن این برچسب از انسان­ها و اعتلای ایشان را دارد. این دیدگاه مددکاران را تشویق به کشف و ترغیب استعدادهای درونی تک تک افراد خانواده نموده و بدین وسیله نیروی محرکه امید و اعتماد به نفس را در افراد بیدار می نماید. این امر مستلزم باورهای ما به این مهم، خودآگاهی و تمرین مکرر مددکاران محترم می باشد.

حال به ذکر چند راه کار ساده در این راستا پرداخته و مابقی را به ذهن پویا و خلاق مددکاران عزیز می­سپاریم.

برای معطوف کردن این عزیزان به قابلیت­های درونی و دستاوردهای خویش، مانند (استقامت) بردباری و یا پشت کار، از سرپرست خانواده سوال نمائید که چگونه امورات خانواده را می­گرداند، سپس با صداقت گاهی استقامت، تلاش و تدبیر ایشان را به زبان آورده و مورد تشویق قراردهید.

طی مکالمه­ای صمیمانه از افراد خانواده سوال نمائید که به انجام چه کارهائی علاقه دارند، درچه زمینه­هایی استعداد دارند و چه نقشه و آرزوهایی برای آینده خود در سر می­پرورانند. از ایشان سوال نمائید که برای به ثمر رساندن آن آرزوها چه کارهایی انجام داده­اند و یافکر می­کنند که باید انجام دهند و چه موانعی بر سر راه وجود دارد. سپس در حد توان موسسه و با مشاوره با مدیریت محترم یاوران موانع را  طرف نمائید. توصیه می­شود که در این مکالمات خود را موظف به اظهار نکرده و تنها شنونده و مشوق خوبی باشید. لطفا به خاطر داشته باشید که انجام مکالمه فوق با کودکان نیز بسیار ضروری و حائز اهمیت می­باشد. به مادران عزیز بیاموزید، نه تنها از استعدادها و توانائی­های خویش بهره گرفته بلکه بیاموزند و عادت کنند. که چشم و گوش بینا و شنوائی برای تشخیص و تشویق استعدادها و توانایی­های کودکان دلبندشان را داشته باشند.

همواره نظر افراد خانواده را به ارزش با هم بودن و در کنار هم بودن معطوف کرده و از افراد بزرگسال خانواده سوال کنید که چگونه می­توانند به نوعی خانواده مساعدت نمایند.

لطفا به خاطر داشته باشید که هرگونه کمکی ولو به نظر ناچیز می­تواند مورد تشویق و ترغیب قرارگیرد.

دیدگاه قدرت به اشتباهات افراد خانواده به موقعیتی برای یادگیری نظر می­اندازد، این دیدگاه درصورت وقوع هر اشتباه و لغزش به طرح سه سوال از افراد خانواده می­پردازد.

چه عواملی باعث این تصمیم­گیری شد؟

چرا طرح و یا تصمیم موفق نبود؟

چه کار متفاوتی می­توان انجام داد که منجر به دست آورد بهتری برای خانواده باشد؟

دیدگاه قدرت از منسوب کردن لغزش و اشتباهات افراد خانواده به عدم توانایی، نادانی و سایر صفات منفی شدیدا پرهیز می­نماید. این دیدگاه به افراد خانواده مساعدت می­نماید که در مشکلات به جای سرزنش کردن یکدیگر به دنبال ایده­های جدید و راه حل­های مناسب باشند. در علم روان درمانی اعتقاد براین است که ریشه بسیاری از بیماری­های روحی و روانی افراد بشر یاس و نا امیدی می­باشد. هیچ امیدی برای انسان­ها فراتر از امید به رحمت پرودگار و تکیه و امید به توانایی­های خویش نمی­باشد. متاسفانه توانایی­ها و استعدادهای افراد اسیر در چنگال فقر به آسانی به دست فراموشی و انکار سپرده می­شود، چه توسط خودشان و چه توسط دیگران. شما عزیزان با یاری خداوند با رسانیدن کمک­های مالی و معنوی نقش به سزائی درجهت برطرف کردن بخشی از نیازهای اولیه و ضروری این خانواده­ها را برعهده گرفته­اید. حال آن که مکمل این خدمات خدا پسندانه می­تواند، تشخیص و ترغیب استعدادها و توانائی­های این افراد باشد. تشخیص و ترغیب سجایای اخلاقی و انسانی مانند عشق و علاقه به خانواده، اراده و پشتکار، سخت کوشی و صبر و استواری نیز بسیار حائز اهمیت می­باشد. گام بعدی شامل برداشتن موانع و

ایجاد تسهیلات (باتوجه به امکانات موسسه) در جهت هرچه بیشتر شکوفا شدن این سجایا و استعدادها می­باشد که خود می­تواند سبب رویش جوانه امید در دل عزیزان و عامل محرکه­ای قوی در جهت رشد و خودکفائی آنان گردد.

به کاربردن دیدگاه قدرت سهم به سزائی در متحول کردن نظام خدمات اجتماعی خودکفا کردن خانواده­های محروم داشته است. علاوه بر این بکار بردن این دیدگاه در ارائه خدمات روان درمانی و در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی اشخاص نیز نقش به سزائی در بالا بردن اعتماد به نفس افراد، امیدوار شدن و خود کفا شدن را داشته است. در این دیدگاه تمرکز بر آنچه نمی­دانم، نمی­توانم و ندارم جایگزین می­شود با تکیه بر آنچه می­دانم، می­توانم و دارم.

به مددکاران محترم توصیه می­شود مثال بانوی بر مبل نشسته در اطاق نامرتب (در نوشتار قبلی) را که چگونه مورد قضاوت منفی اکثر دانشجویان قرار گرفت به خاطر بیاورند. این مثال گرایش طبیعی انسان­ها به دیدن نقصان و کم و کاستی­ها بجای تمرکز بر توانائی­ها و داشته­ها را به اثبات می­رساند.

دیدگاه قدرت مددکاران عزیز را تشویق می­نماید که با باور کامل به این که تمامی افراد، کم و بیشتر از نکات مثبت، استعداد­ها و قابلیت­هائی برخوردارند، در هنگام ارائه خدمات به این عزیزان به جای نظر افکندن به آنچه نمی­دانند، نمی­توانند و ندارند تشخیص و تشویق کنند آنچه را که می­دانند، می­توانند و دارند.

سهیلا بلوری

فروردین  1397